Voor u ligt het eindverslag van het Convenant Verantwoord Goud met betrekking tot Internationaal Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (IMVO). Vijf jaar geleden vertrok een groep pioniers, ieder met zijn eigen talenten en achtergrond, op avontuur. Ze hadden er bijna een jaar over gedaan om het eens te worden over hun bestemmingen, en de weg liep door onbekend terrein en zat vol gevaren. Onderweg werden ze geconfronteerd met uitdagingen, onverwachte eisen en epidemieën. Ze verloren wat kameraden onderweg, maar vonden ook nieuwe reisgenoten en uiteindelijk hun bestemming.

Het goudconvenant werd op 19 juni 2017 ondertekend door 20 partijen, in aanwezigheid van Lilianne Ploumen, de voormalig minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking, en Mariëtte Hamer, voormalig voorzitter van de SER. Het doel was het voorkomen van misstanden in de goudketen, zoals uitbuiting en milieuschade.

De ondertekenaars van het convenant vormden een kleine en diverse groep. Zo was er de juwelierssector, vertegenwoordigd door twee brancheorganisaties, een aantal juweliers en twee leveranciers. Daarnaast traden recyclers van elektronica, social enterprises en een enkele industriële grootmacht aan. Dit alles werd gecompleteerd door zes maatschappelijke organisaties en het ministerie van Buitenlandse Zaken. De deelnemende bedrijven vormden slechts een beperkt deel van de Nederlandse goudmarkt. De belangen en mogelijkheden liepen erg uiteen, waarbij ook de impact van een kleine markt als Nederland, waar geen grote smelters aanwezig zijn, zelfs in het beste geval beperkt is.

Een belangrijke insteek van het convenant was het ondersteunen van bedrijven bij het implementeren van de zes due diligence stappen van de OESO. Ook werd besloten een al gestart impactproject in kleinschalige goudmijnen in Uganda te ondersteunen en te kijken hoe we ons bereik via outreach naar verwante partijen in binnen- en buitenland konden vergroten.

Na drie jaar constateerden we dat het impactproject goed werkte en voor meer samenwerking tussen kleine mijnbouwers zorgde, maar dat de outreach naar met name internationale partijen onvoldoende van de grond kwam vanwege een gebrek aan contacten met verwante organisaties en het toekennen van onvoldoende prioriteit. Tegelijkertijd concludeerde het Koninklijk Instituut voor de Tropen (KIT), in een evaluatie, van het goud convenant dat de Code of Conduct, die de brancheorganisaties ontwikkeld hadden een innovatieve manier was om het denken over de keten naar de winkels te brengen.

Na de evaluatie, met nog twee jaar te gaan, werd besloten om een drietal taakgroepen op te zetten:

• De taakgroep Artisanal and Small-Scale Mining (ASM) probeerde een manier te vinden om goud uit kleine en ambachtelijke mijnen naar Nederland te krijgen. Uiteindelijk vonden een aantal betrokken leden een mogelijke manier via een ‘book-and-claimmodel’. Er is interesse vanuit de brancheorganisaties om hun leden te vragen hieraan mee te doen;
• De taakgroep Outreach to Refiners had als doel om een stakeholderdialoog te voeren met internationale smelters. Er zijn een aantal gesprekken gevoerd, en er is een handleiding gemaakt voor partijen die met smelters in gesprek willen gaan.
• De taakgroep Recycling heeft wegen verkend om de recycling van elektronica te versnellen, en een ronde tafel georganiseerd over het inzamelen van mobiele telefoons.

Gedurende de gehele looptijd was de Werkgroep Due Diligence actief om bedrijven te stimuleren met het verbeteren van de toeleveringsketen middels due diligence. Op een enkel bedrijf na brachten alle deelnemende bedrijven jaarlijks een voortgangsrapport uit. Ze kregen terugkoppeling over de kwaliteit, en konden deze middels een scorecard met anderen vergelijken. De brancheorganisaties FGZ en NGG hebben plannen om een ondersteuningspunt in te richten voor due diligencevragen, met de Code of Conduct als uitgangspunt. Jaarlijks zal getoetst worden of leden voldoen aan de in deze code beschreven condities.

Tot slot moeten we constateren dat corona een spelbreker was. Veel bedrijven hadden in de periode van verplichte winkelsluiting andere zaken aan het hoofd, en ook het feit dat we niet meer fysiek bij elkaar konden komen hielp niet om de samenhang in de diverse groep in stand te houden. We moeten daarbij niet vergeten dat de zwaarste klappen vielen in de kleinschalige mijnbouwgebieden in de Global South, waar door de lockdowns veel mijnen tijdelijk gesloten werden zodat vele gezinnen hun inkomen verloren en ook scholen vaak langere tijd gesloten werden.

In dit rapport vindt u, naast de cijfers van afgelopen jaar, ook een overzicht van de mate waarin de oorspronkelijke doelstellingen van vijf jaar terug gehaald zijn. Daarnaast is een reflectie van de stuurgroep over het proces en de samenwerking opgenomen.

Ik dank alle ondertekenaars van het convenant voor hun inzet en bijdrage. Het was een leerzame reis, met uitdagende maar zeker ook veel goede momenten. Wat blijft hangen zijn de verrassende ontmoetingen met nieuwe mensen en partijen. Er zijn zaadjes geplant en meters gemaakt. Echter, het einde van de IMVO-weg is nog niet bereikt. Het is daarom van belang dat de goudsector, ook na beëindiging van het goud convenant, stappen blijft zetten die leiden tot een blijvende verandering in de toeleveringsketen van de goudsector

Giuseppe van der Helm,

Voorzitter Convenant Verantwoord Goud