“In de palmolie-casus die in 2020 officieel van start is gegaan, staat de waardeketen van palmolie centraal. De palmolie-industrie kent veel problemen op het gebied van arbeids- en mensenrechten, zoals vrijheid van vereniging, gezondheid en veiligheid, lage lonen, dwangarbeid, landrechten, genderdiscriminatie en kinderarbeid. Daar wordt met bedrijven over gesproken.

De casus richt zich op drie specifieke bedrijven: een multinationale, beursgenoteerde afnemer van palmolie en twee palmolieproducenten met grootschalige palmolieplantages en fabrieken. De betrokken pensioenfondsen willen hun invloed vergroten door in deze casus op verschillende plekken in de palmoliewaardeketen druk uit te oefenen. Ook willen ze met hulp van de partners bijdragen aan een betere waarborging van arbeids- en mensenrechten en aan de oplossing van bestaande issues bij de betrokken ondernemingen en hun ketens.

Het engagement is inmiddels in volle gang. De pensioenfondsen zetten bij twee bedrijven vooral in op het respecteren van arbeidsrechten en het verbeteren van de arbeidsvoorwaarden op de palmolieplantages. Bij het derde bedrijf ligt de nadruk op het respecteren van landrechten, het bieden van verhaal en herstel (remedy) voor slachtoffers van landonteigening en het verbeteren van de inkomsten van kleine palmolieboeren.

In de eerste helft van 2020 hebben de pensioenfondsen een eerste gesprek gevoerd met de afnemer van palmolie. In het najaar spraken zij zowel met de afnemer als de palmolieproducenten. De betrokken bedrijven stelden zich daarbij constructief op. Tijdens de gesprekken vroegen de pensioenfondsen nadere informatie over specifieke onderwerpen en over de manier waarop de bedrijven met problemen omgaan. Doel was om te doorgronden op welke punten de ondernemingen voldoen aan de wensen en eisen van de pensioenfondsen, en op welke punten stappen nodig zijn om misstanden aan te pakken. Daarover denken de pensioenfondsen graag met de ondernemingen mee.

De betrokken vakbond, ngo en het ministerie van Buitenlandse Zaken blijken in deze casus van grote waarde om de pensioenfondsen van extra informatie te voorzien. Ze kennen de sector, de betrokken ondernemingen en de issues die spelen en helpen de pensioenfondsen bij de voorbereiding van gesprekken en bij het valideren van de informatie die zij van de ondernemingen krijgen. Daarnaast zetten ze hun lokale netwerken in om goede informatie te verkrijgen over de lokale context, zowel op sociaal als economisch en politiek vlak.

De goede samenwerking helpt de pensioenfondsen om hun engagement te versterken. Ze weten wat er speelt en of er sprake is van tegenstrijdigheden in de informatie die ondernemingen en andere partijen verstrekken. Daardoor kunnen ze per onderneming vaststellen waar de belangrijkste, concrete verbeterpunten liggen. Een uitdaging is om hierin voldoende focus aan te brengen en op basis van voortschrijdend inzicht prioriteiten te stellen. In 2021 wordt het engagement geïntensiveerd. Zo mogelijk worden concrete verbeterpunten afgesproken.”

“De casus platformeconomie, in 2020 gestart, richt zich op een groot bedrijf in de platformeconomie, met veel medewerkers die werkzaam zijn in distributiecentra. Naast het probleem van een te hoge werkdruk, worden werknemers ontmoedigd en tegengewerkt om zich te organiseren bij vakbonden. Het doel van de casus is verbetering van de werkomstandigheden en de vrijheid van vakbondsvorming.

Voor dit bedrijf is gekozen, omdat het een toonaangevend bedrijf is dat daarmee ook impact heeft op vakbondsvrijheid in algemene zin. De casus richt zich op een distributiecentrum in Duitsland. De problemen spelen dus dicht bij huis.

De ingehuurde werknemers zijn afhankelijk van de opdrachtgever. Presteert een werknemer niet voldoende, dan wordt diens contract niet verlengd. Is een werknemer openlijk vakbondslid, idem dito. Stroomt een werknemer door van een tijdelijke baan naar een vaste baan, dan krijgt hij weliswaar beter betaald, maar moet hij nog steeds hard werken en mag hij zich niet organiseren bij een vakbond.

“De casus kinderarbeid in micamijnen is aangedragen door Save the Children, in samenwerking met Terre des Hommes. De winning van mica gaat gepaard met ernstige misstanden, waaronder kinderarbeid, gezondheids- en instortrisico’s. Aan de casus doen vier pensioenfondsen mee.

Het doel van de casus is om kinderarbeid in de productieketen tegen te gaan. Ook wil de werkgroep meer leren over het voeren van engagement bij ondernemingen die een grondstof met zo’n complexe waardeketen gebruiken. Mica is een grondstof die in veel producten wordt gebruikt: van make-up tot elektronica, maar vooral ook in de auto-industrie. Auto’s bevatten meer dan 15.000 onderdelen waarin mica wordt gebruikt. Om die reden richt de casus zich op een automerk en een toeleverancier in de auto-industrie.

Het probleem van micamijnen is dat het om informele mijnbouw gaat. Dat wil zeggen dat de mijnen niet worden uitgebaat door bedrijven, maar dat mensen op eigen initiatief mica proberen te vinden. Ze leveren het gedolven mica aan toeleveranciers. De prijzen zijn zo laag dat hele families met hun kinderen, soms al vanaf 3 jaar, in de mijnbouw werken, met alle risico’s van dien.

Een van de verbeteringen die wij willen bereiken, is dat er een telefonisch monitoring­systeem komt. Medewerkers van het mijnbouwbedrijf kunnen dan via een mobiel klachten en meldingen doorgeven, die op de afgesproken manier worden behandeld. Daarmee bereiken we dat werknemers worden gehoord, zowel de vaste als de flexibele werknemers. We krijgen een goed beeld van misstanden én kunnen zien of afspraken daadwerkelijk gehandhaafd worden. Voor het bedrijf zelf is dat ook van belang, omdat het aan investeerders kan melden dat zijn werknemers een stem hebben.

In veel landen worden vakbonden als een bedreiging gezien. Medewerkers die lid zijn van een vakbond worden vaak bedreigd en dwarsgezeten. Wij proberen te bereiken dat bedrijf en vakbond elkaar als partners zien. Een goede sociale dialoog levert arbeidsrust op en voorkomt dat er grote sociale conflicten ontstaan. Daar willen wij in deze case verder mee komen.”